بنویس یا بمیر - نظریه‌ي نثر در ادب فارسی

<a title=" نظریه نثر در ادب فارسی منتشر شد" href="http://www.iranparto.com/uploads/2012/04/27/D_176121_1.jpg" target="_blank"><shapetype id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f" /><stroke joinstyle="miter" /><formulas /><f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0" /><f eqn="sum @0 1 0" /><f eqn="sum 0 0 @1" /><f eqn="prod @2 1 2" /><f eqn="prod @3 21600 pixelWidth" /><f eqn="prod @3 21600 pixelHeight" /><f eqn="sum @0 0 1" /><f eqn="prod @6 1 2" /><f eqn="prod @7 21600 pixelWidth" /><f eqn="sum @8 21600 0" /><f eqn="prod @7 21600 pixelHeight" /><f eqn="sum @10 21600 0" /></formulas /><path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect" /><lock v:ext="edit" aspectratio="t" /></shapetype /><shape id="_x0000_i1025" style="WIDTH: 213.75pt; HEIGHT: 303pt" type="#_x0000_t75" o:button="t" /><imagedata o:href="http://www.iranparto.com/uploads/2012/04/27/F_176121_1.jpg" src="file:///C:\DOCUME~1\M-RAZM~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image001.jpg" /></shape /></a> کتاب «نظریه‌ي نثر در ادبِ فارسی» توسط انتشارات داستان سرا منتشر شد. اين كتاب نوشته‌ي خدایی شریف و برگردان مرتضی رزم‌آرا است.ادبياتِ فارسي گلِ سر سبد و تاجِ سر فرهنگِ ايراني است. ادبياتِ تركي عثماني، ادبياتِ شبه قاره هندِ دوره‌ي اسلامي و ادبياتِ تركيِ آسياي مركزي عميقاً از ادبياتِ فارسي تأثير پذيرفته اند. ادبياتِ فارسي منبعِ الهام بزرگاني چون گوته، اِمرسون و متيو آرنولد بوده، و تحسينِ نام‌داراني چون ويليام جونز و تاگور را برانگيخته است. با اين همه، اين تاج سر فرهنگِ ايراني آن طور كه بايد و سزاوار آن است، تاكنون توجه كافي به آن نشده است. در حالي كه در بابِ هنر و معماري ايراني، و اين اواخر راجع به سينماي ايران آثار زيادي در سطوح مختلف نوشته شده‌اند امّا، در باره‌ي ادبيات فارسي كه بزرگ‌ترين دست‌آوردِ ايرانيان است و از ادبيات‌هاي مطرح جهان مي باشد، چنين حجمي از آثار كه وصفش آمد، وجود ندارد. هرچند به اشعار مولوي در اين اواخر و به رباعيات خيام در سده‌ي گذشته، توجه زيادي شده است اما، ادبيات فارسي هرگز جايگاهِ درخور خود را نيافته است. شناختِ ادبیات معاصر بدون شناخت دقیق جریان‌های ادبی در گذشته ممکن نیست. تحقق این امر، پژوهش‌های تخصصی می طلبد. محققان غیر ایرانی، چه آنان که در سنّتِ ایران‌شناسی روسی تربیت یافته‌اند، چه در سنت ایران‌شناسی غربی، به تخصصی کردن حوزه‌ي پژوهشی اهتمام داشته اند. نظریه‌ي نثر در ادب فارسی، برگرفته از پایان‌نامه مؤلف به زبان روسی است که در زمان شوروی از آن دفاع کرده بود. هسته اولیه‌ي کتاب در پایان نامه کارشناسی ارشد مؤلف با موضوع آرای نظامی عروضی درباره شعر و شاعری شکل گرفت. مؤلف به لطفِ تخصّص در آن دوره از ادب فارسی و دستاوردِ دَرَخشان دانشمندان روس در این کتاب خواننده را با خود به نوشته های فارسی روزگاران گذشته در سده‌هاي چهارم تا نهم هجري می برد و نشان می دهد که زبان آنگاه که پندارینه، پیکره و پوسته ای نگارین و بزیور می یابد سخن می شود و ادب پدید می آید و ادب، شیوه های سنجیده و هنری در بازنمودِ اندیشه است؛ از زیباشناسی سخن فارسی بهره می گیرد و در مقام هنرشناسِ سخن، پُر فُروغ ظاهر می شود و می کاود که ادیبان در هنر شناسی سخنِ ادبِ فارسی چگونه عمل کردند؛ به قلمرو زیباشناسی سخن توجه دارد و شیوه های گوناگونی را که سخنور برای باز گفت و باز نمودِ اندیشه خویش به گونه ای زیبا و هنری به کار می گیرد، بررسی می نماید و از رهگذر آن، درخشش خود را حتا در بررسی تاریخ نویسی نیز از این زاویه نشان می دهد تا خواننده ی علاقه مند به تاریخ نگاری نیز از این خوانِ رنگارنگِ آن قرنها حلاوت ببرد؛ نوشته های تفسیری را نیز از این چشم انداز نگاه می کند تا خواننده ی علاقه مند به علوم قرآنی نیز بی نصیب نماند. به اين ترتيب، خواني چيده است رنگارنگ از انديشه‌ي ادبي در آن روزگار، و كتاب را گنجي ساخته شايگان كه به رايگان در اختيار همگان باشد. مؤلف نخست، رابطه ی زبان با هنر و مشخصاً ساختِ هنری آن را نشان می دهد و از رهگذر آن، به راه های بیان اندیشه ی ادبي در نوشته های آن روزگار می پردازد و دامن سخن را با انواع نثربر می چیند. در پرتو این ساختار نشان می دهد که ادب در نوشته های ادب دانان هنرشناس آن روزگار چگونه سرشتِ زیباشناختی یافته، آرمان هنری و پیام هنری در ادب فارسی آن دوره چگونه است و از رهگذر آن، حوزه های جدیدِ پژوهشی را گوشزد می کند. با توجه به تحولات و چشم اندازهای مبارکی که در بررسی ادبیات و اندیشه ی ادبي در ایران شکل گرفته و کتابهای ارزشمندی مانند زیباشناسی سخن فارسی از میر جلال الدین کزّازی به زیور طبع آراسته شده اند، نظریه ی نثر در ادب فارسی مخاطبان خاص خود را خواهد یافت بویژه آنکه کارنامه ی ما در نقدِ نثر نه پربرگ است و نه مانند نقدِ شعر پربار که حتّا تحول فرایندِ هنری و زیباشناختی آن در چارچوبِ یک نظریه ی مشخص بر پایه ی منطقِ گفتگوییِ باختین و نظریه ی منطقِ دَر زمانیِ لوتمان بررسی شده است. طلیعه ی تجدُّد در شعر فارسی نوشته‌ی کریمی حکاک نمونه ی بارز آن است؛ کار ماندگاری که پریگارینا در سبک هندی انجام داده، یا کار ارزشمند پورنامداریان که آن را شعر فارسی و ساختارشکنی در شعر مولوی خوانده است، نشان از رونق نقدِ شعر دارند. به هر حال، احتمال آن هست كه خواننده گاه با آنچه در نظریه ی نثر در ادب فارسی نوشته شده مخالفت ورزد؛ سهل است كه از سوداي خواندن آن مأيوس گردد. بخش اول کتاب درباره سبک شعر در نثر فارسی است که فصل اول آن با عنوان «مساله‌های زبان نثر در شعرشناسی فارسی» به دو مقطع تحول نظری در ساختار هنری(پائتیکا) و نظام علوم و ساختار هنری نثر تقسیم می شود. فصل دوم بخش اول کتاب درباره سبک شعری در سخن‌وری و زبان نثر است که به شش مقطع تقسیم می شود: آغاز شناختِ سبک سخن، سبک شعری از نظر امیرخسرو دهلوی، نظر امیرخسرو درباره سخن‌وری و سبک‌های زبان فارسی، سبکِ مترسّلان از نظر امیرخسرو، آرای امیرخسرو درباره سبک شاعرانه و مرحله‌ي کمال در شناختِ سبک سخن. بخش دوم کتاب «اصول و شیوه‌های بیان اندیشه‌های ادبی» مشتمل بر چهار فصل است. ابتدای این بخش درآمدی بر اصول و شیوه‌های بیان اندیشه‌های ادبی آمده است و سپس فصل اول با عنوان مقام نویسنده در جامعه آغاز می‌شود. نویسنده، سیاست، دبیر و هنر او از عنوان‌های اصلی این فصل کتاب هستند. فصل دوم، «اصول خلاقیت یا آفرینش هنری» است که «نگاهی به سنت های ادبی»، «وثاقت شناخت ادبی»، «هدف از خلاقیت یا آفرینش هنری و خودآگاهی نویسنده» و «ویژگی مسأله شکل و مضمون»، چهار عنوان اصلی این فصل هستند که فصل چهارم به دو ویژگی تصویر یا بازنمایی و معنای آن و همچنین تناسب لفظ و معنا تقسیم می شود. فصل سوم از بخش دوم کتاب، نسبت به فصل دوم حجم کمتری دارد و با عنوان «فلسفه، منطق، خطابه، زبان نثر» شامل سه بخش مقدمات منطقی در سخن‌وری و زبان نثر، آرا و اندیشه‌های ناصر خسرو درباره نثر و بحث علم خطابه است. فصل چهارم «ارزش ادبی تفسیر و شرح ها» نام دارد و دو بخش با عناوین «شرح، تأویل و تفسیر» و «شرح اثرهای ادبی» را در بر می‌گیرد. بخش سوم کتاب درباره انواع نثر در ادب هنری است و به افسانه، داستان، حکایت، مقامه، قصه، مقامات، طبقات، مثل و لطیفه مي پردازد. این کتاب با 488 صفحه، شمارگان 2 هزار نسخه و قیمت 11 هزار تومان در سال 1390، منتشر شده است.

دوشنبه ۲۵ ارديبهشت ۱۳۹۱ ساعت ۱۳:۴۸

دادفر

۸ تير ۱۳۹۱ ساعت ۱۴:۱۱

سلام.معرفی خوبی از کتاب بود.امیدوارم این کتاب بیشتر شناسانده شود.

احمد محمدنژاد

۸ تير ۱۳۹۱ ساعت ۱۴:۰۹

سلام و درود فراوان بر دوست دانشمندم جناب آقای دکتر مرتضی رزم آرا

بسیار خوشحالم که توانستم بالاخره بعد از سالها شما را دوباره بیابم و خوشحال تر اینکه وقتی تصویر شما را دیدم دریافتم که گذر زمان نیز ردپای زیادی بر جسم و جان شما نگذاشته است به لطف خدای مهربان

استاد بزرگوار اگر عنایت کرده و به هرصورت ممکن با من ارتباط برقرار کنید بسیار سپاسگزار خواهم شد .

شماره تماس من : 09192687650

وبلاگ : www.tadris4u.blogfa.com

وب سایت: www.irtarjomeh.com

ارادتمند همیشگی شما
احمد محمدنژاد

کسی که هیچگاه خاطره تلاش و مساعدت شما را برای گذر از کنکور کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی و همینطور کلاسهایی دوره لیسانس مترجمی زبان انگلیسی را هرگز از خاطر پاک نخواهد کرد.

منتظر تماس شما هستم و برایتان از درگاه خداوند متعال سلامتی ، بهروزی و پیروزی همیشگی آرزو می نمایم.