آدرس سايت ناشر: www.AnchorBooks‪.com

       "عالَمِ ناپيدايِ زنانِ مسلمان در جهانِ اسلام" عنوانِ فرعيِ كتاب جرالدين بروكس است؛ عنوان اصلي آن، "نُه قسمتِ ميل جنسي" است كه احتمالاً مولف براي مخاطب غربي، با عنوان اصلي و فرعي بازي كرده است. عنوان اصلي كتاب بروكس از كلام حضرت علي (ع) گرفته شده كه مي فرمايد: " خداوند ميل جنسي را 10 قسمت كرد و 9 قسمتش را به زن ها داد و يك قسمتش را به مردها"؛ و مولف اين كلام آن حضرت را به زبان انگليسي پيش از شروع متن كتاب آورده. در كل، مي شود گفت كه بروكس در اين كتاب به اسلام و مسلمانان با ديدِ احترام مي نگرد و دست آوردهاي زنان محجّبه ي مسلمان خصوصاً ايراني را ارج مي نهد. وي بيشتر به زندگي و افكار زنان در جهان اسلام توجه دارد. حجاب، جهاد براي زنان، و بازي هاي زنانِ مسلمان از مباحث كتاب اند. اين كتاب كه همراه با اطلاعاتي درباره ي نوشته هاي ديگر مولف است، در بخش ايران شناسي و اسلام شناسي كتابخانه ملي ايران نگه داري مي شود.          

           مدت ها است كه زنان مسلمان توجه غربي ها را به خود جلب كرده اند. برخي به اعمال زنان مسلمان توجه كرده اند و برخي هم به زندگي و افكار زنان مسلمان، و اين موضوع را كانون توجه خود كرده اند. عده اي هم هستند كه به زنان در تذكره ها علاقه مند اند، مانندِ روت رودِد Ruth Roded كه Women in Islamic biographical collections from Ibn Sa'd to Who's who  را در سال 1994 در 157 صفحه نوشت. اما از وقتي كه مساله ي حجاب يا پوشش اسلامي براي برخي از دانش آموزان و دانشجويان - و در مواردي هم براي كساني كه دانش آموز و دانشجو نبودند اما پوشش اسلامي داشتن براي شان مهم بود - در بعضي از كشورهاي اروپايي مطرح شده، تب تحقيق درباره ي زنان مسلمان و نقش سياسي و اجتماعي آنان خصوصا براي روزنامه نگاران بالا گرفته است.

چهارده سال پيش يعني سال 1996 جودي مابروJudy Mabro كتاب 275 صفه اي خود را به حجابِ زنان مسلمان اختصاص داد و در آن كوشيد اين موضوع را از ديد جهان گردان و سفرنامه نويسان غربي نشان دهد. زيرا حجاب در غرب نه فقط يك پوشش صرف بلكه بيشتر به عنوان نماد نيرومندي تلقي مي شود كه اولاً، نشانه ي همبستگي با مسلمانان است و ثانيا، مظهر ظلم و ستم به زنان. اين برداشت از حجاب در نوشته ها، سفرنامه ها، آثار ادبي و هنري غرب به چشم مي خورد. براي جودي مابرو مهم بود كه ببيند جهانگردان اروپايي كه به كشورهاي اسلامي خصوصا خاورميانه سفر مي كردند، در دويست سال گذشته حجاب و مقام و منزلت زنان مسلمان را چگونه نشان داده اند تا از رهگذر آن تلقي اروپايي هاي سده ي 19 و 20 را از زندگي زن مسلمان بازگو كند و به اين نتيجه مي رسد كه جهانگردان اروپايي به تعصصب مسلمانان در داشتن حجاب اشاره كرده اند و اين كه حجاب همه ي حقيقت نيست و عنواني كه براي كتابش انتخاب كرده "Veiled half-truths, Western Travelers' Perceptions of Middle Eastern Women " گوياي همين مطلب است.

برخي هم تحقيق خود را محدود به زنان يك نقطه از جهان اسلام كرده و مقطع زماني را نيز محدود كرده اند مثلا، به نقش اجتماعي و جامعه شناختي زنان ايران بعد از انقلاب پرداخته اند؛ يا آن كه به يك منطقه بسيار تاثير گذار از جهان اسلام مثلا، بنگال در شبه قاره كه خصوصا در ارتباط با ايران اهميت فوق العاده دارد، توجه كرده اند. نمونه ي بارز آن را مي توان در كار خانم سونيا امين ديد كه از دنياي در حال تغيير زنان مسلمان بنگال، و مشخصاً از روياها و كارهاي رقيه سخاوت حسين سخن مي گويد. بنگال و گجرات دو منطقه اي اند كه بخاطر ثروت و موقعيت استراتژيك، از اهميت خاصي برخورداراند؛ از نظر تاريخ نگاري، در هر دو منطقه در طول دوره ي سلطنت و آنگاه كه سنّت هاي تاريخي و فرهنگي ايراني حاكم بود، تاريخ هاي زيادي نوشته شدند( درباره ي تاريخ نگاري در شبه قاره كه وجه غالب در تاریخ‌نگاری هندِ عصر اسلامی، سیطرۀ زبان فارسی و دیدگاههای تاریخ‌نگارانۀ ایرانی بر آن است، نك: " تاريخ نگاري در شبه قاره"، دايره المعارف بزرگ اسلامي، ج 14، نوشته ي مرتضي رزم آرا). 

يكي از نوشته هاي ارزشمند سونيا امين را مي توان در مجموعه مقاله هاي خواندني "شناخت مسلمانان بنگال"(2001) ديد كه رفيع الدين احمد از مورخان نامدار شبه قاره آن را ويرايش كرده و انتشارات دانشگاه آكسفورد آن را منتشر كرده است.

 جرالدين بروكس پس از ديدار و گفت و گو با زنان مسلمان در جهان اسلام از جمله، زنان ايراني در تهران به اين نتيجه مي رسد كه هرچند در مقايسه با زنان اروپا و آمريكا خيلي فرق دارند اما افكار زنان مسلمان در همه جاي جهان اسلام يك جور نيست؛ او سعي مي كند از دنياي در حال تغيير زنان مسلمان سخن بگويد و زنان ايراني را، به تعبيرش "با همين چادر مشكي كه بر سر دارند"، پيشگام مي داند. به نظر او، برغم اين واقعيت كه زنان 9 قسمت از 10 قسمت ميل جنسي را طبق كلام مولايشان برخوردارند اما آنها خيلي نمي خواهند مسايل جنسي تعيين كننده باشد و معتقد است كه زنان مسلمان در مقايسه با زنان آمريكايي، براي خود "عالمي" دارند - "عالم ناپيدا".  البته اين مقايسه با زنان غربي از ديدِ تيزبين منتقدش جِف لومِتا Geoff Lumetta پنهان نمانده است و نقدي بر اين كتاب نوشته

Reviewed by Geoff Lumetta, Washington Report On Middle East Affairs, April 1996, pg. 70

 كه در www.washingtonreport.org  يا در سايتِ "اسلام براي امروز"

 www.islamfortoday.com قابل دسترسي است. جِف لومتا نقدش را اين طور شروع مي كند كه همه ي آنهايي كه درباره ي اسلام و مسلمانان چيزي مي نويسند، در يكي از اين دو دسته قرار مي گيرند: يا از اسلام و مسلمانان بد مي گويند و زبان گزنده و كوبنده دارند، و يا آن كه نرمش نشان مي دهند، وارد مسائلي كه احساسات مسلمانان را جريحه دار كند نمي شوند و موضع اعتذاري اختيار مي كنند. اما جرالدين بروكس در اين كتاب، بارها در نقش هر دو دسته ظاهر مي شود. پس از نشان دادن اهميتِ كتاب و موضع انتقادي اش، پايان نوشته اش هم به واقعياتِ حضور زنان در مقياس جهاني و مقايسه ي سرنوشتِ زنان در جهانِ اسلام با سرنوشتِ زنان در غرب مي پردازد و عنوان مي كند كه كتاب بروكس از يك بررسي آماري واقعي بي بهره است، بررسي اي كه نشان دهد دقيقاً چند درصدِ مردها در غرب و جهان اسلام با همسران خود بدرفتاري مي كنند.      

نگاهي به كتاب شناسي كتابِ بروكس نشان مي دهد كه مولف كمتر به منابع توجه داشت و بيشتر به زندگي و افكار زنان مسلمان علاقه دارد، زنان مسلماني كه در قيدِ حيات اند و به فعاليت هاي اجتماعي و سياسي مشغول اند و مي شود با آنان ديدار و گفت و گو كرد. به همين دليل، در منابع او آثار ارزشمندي چون "بهشتي زيور" كه اشرف علي فاروقي (1863-1943) در 10 جلد نوشت و از نظر فرهنگي بسيار مهم است و جالب ترين اثرش به شمار مي آيد و از هر جنبه اي از زندگي و تعليم و تربيت زنان مسلمان سخن گفته و در واقع، گنجينه اي ارزشمند از فرهنگ مسلمانان شبه قاره ي هند شده و معمولا بخشي از جهزيه ي دختران مسلمان بود، به چشم نمي خورد. انگار بايد محقق فاضلي چون پريگارينا يا آنه ماري شيمل پيدا شود تا به اهميتِ كتاب هاي ماندگاري چون "بهشتي زيور" در ارتباط با زنان مسلمان پي ببرند.

درباره ي تصوير اين كتاب، لطفاً به "كتابخانه ي سايت كاتبان" مراجعه فرماييد!